ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน 

                  

ลำดับขั้นตอนการสอน
            ๑.  ขั้นนำเข้าสู่บทเรียน
                      โดยกล่าวถึงฉุยฉายพราหมณ์
            ๒.  ขั้นสอน
                     โดยอธิบายประวัติความเป็น  ลักษณะและรูปแบบการแสดง  การแต่งกาย  เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดง เนื้อร้องและทำนองเพลง  ท่ารำ  และโอกาสที่ใช้แสดงของเพลงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน
ประวัติความเป็นมา
           ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  เป็นการแสดงชุดหนึ่งในโขนเรื่องรามเกียรติ์ตอนทศกัณฐ์ลงสวนเป็นบทบาทของทศกัณฐ์ เมื่อทศกัณฐ์ลักพานางสีดามาไว้ที่สวนขวัญแล้ว ก็แต่งกายทรงเครื่องงดงามเพื่อลงไปเกี้ยวนางสีดาที่สวนขวัญ  การรำฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  เป็นการรำของทศกัณฐ์เพื่ออวดเครื่องแต่งกายที่สง่างาม  เพื่อเตรียมตัวไปเกี้ยวพาราสีนางสีดา
ลักษณะและรูปแบบการแสดง
           ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  เป็นการแสดงรำเดี่ยว  ที่อวดลีลาท่ารำที่สง่างาม  มีกระบวนท่ารำตามแบบแผนนาฏศิลป์ไทย     
            ลักษณะรูปแบบการแสดง แสดงได้ ๒  แบบคือ
                       ๑.  เป็นการแสดงชุดหนึ่งในโขนเรื่องรามเกียรติ์ตอนทศกัณฐ์ลงสวน
                       ๒.  เป็นการรำเดี่ยว ที่มีกระบวนท่าและลีลาสื่ออารมณ์ความรู้สึกเกี่ยวกับความรัก
การแต่งกาย
           ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน แต่งกายยืนเครื่องยักษ์สีเขียว แดง หัวโขนทศกัณฐ์หน้าทอง ห้อยผ้าแดงที่ไหล่ ถือพัดกรีดกรายแสดงกิริยาเจ้าชู้ จนเรียกกันว่ามีลีลาแบบเจ้าชู้ยักษ์  เครื่องแต่งกายมีดังนี้
รูปแบบการแต่งกายทศกัณฐ์ลงสวนดูจาก CD-ROM
การแต่งกายยืนเครื่องยักษ์ มีดังนี้

            -  กำไลเท้า

            -  สนับเพลา

             -  ผ้านุ่งหรือภูษา

            -  เสื้อหรือฉลององค์แขนยาว

            -  เกราะหรือรัดอก

            -  รัดสะเอวหรือรัดองค์

            -   ห้อยข้างหรือเจียระบาด  หรือชายแครง

            -   ห้อยหน้าหรือชายไหว

           -  เข็มขัดหรือปั้นเหน่ง

           -  กรองคอ

           -  อินทรธนู

           -  ผ้าพาดไหล่ ๒ ชาย

           -  ทับทรวง

           -  พาหุรัด

           -  สังวาล

           -  ตาบทิศ

           -  หัวโขนทศกัณฐ์  (หน้าทอง)

           -  ดอกไม้เพชร

           -  จอนหู

           -  ดอกไม้ทัด  (ด้านขวา)

           -  อุบะ

           -  ธำมรงค์หรือแหวน

           -  ทองกรหรือกำไลแผง

           -  แหวนรอบ

           -  ปะวะหล่ำ

           -  พัดด้ามจิ้ว

เครื่องดนตรี

            เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน 

 คือวงปี่พาทย์เครื่องห้า ประกอบด้วยปี่ใน  ระนาดเอก  ฆ้องวงใหญ่  กลองทัด  ตะโพนและฉิ่ง   

รูปวงปี่พาทย์เครื่องห้าดูจาก CD-ROM

เนื้อร้องและทำนองเพลง

             เพลงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวนเป็นเพลงอัตรา ๒  ชั้น ( เหมือนฉุยฉายพราหมณ์ )  จนถึงต่อด้วยเพลงแม่ศรี  เพลงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  มีเนื้อร้องดังนี้  ( กรมศิลปากร,๒๔๙๔;๙๐ )

เนื้อร้องและทำนองเพลง

ร้องฉุยฉาย

                                          ฉุยฉายเอย                                จะไปไหนหน่อยเจ้าก็ลอยชาย

                            เยื้องย่างเจ้าช่างกราย                                หล่อนไม่เคยพบชายนักเลงเจ้าชู้

                            จะเข้าไปเกี้ยวแม่ทรามสงวน                     เจ้าช่างกระบวนหนักหนาอยู่

                                            ฉุยฉายเอย                               จะไปไหนนิดเจ้าก็กรีดกราย

                            เยื้องย่างเจ้าช่างกราย                                 หล่อนไม่เคยพบชายนักเลงเก่งแท้

                            จะเข้าไปเกี้ยวแม่ทรามสงวน                      เจ้าช่างกระบวนเสียจริงเจียวแม่

   

ร้องเพลงแม่ศรี

                                             ยักษ์ศรีเอย                                ยักษีโสภณ

                             เจ้าช่างแต่งตน                                           เลิศล้นหนักหนา (รับ)

                             ห้อยไหล่แดงฉาย                                       งามบาดนัยนา

                             ช่างงามสง่า                                               จริงยักษีเอย (รับ)

                                            ยักษีเอย                                     ยักษ์ทศศรี

                             วางท่าจรลี                                                 ท่วงทีองอาจ (รับ)

                             มุ่งใจใฝ่หา                                                 สีดานงนาฏ

                             แล้วรีบยุรยาตร                                            เข้าอุทยานเอย (รับ)

ความหมายของเนื้อเพลง

            ทศกัณฐ์เดินเยื้องย่างมีลีลาเจ้าชู้  นางสีดาไม่เคยพบชายเจ้าชู้ 

 จะเข้าไปเกี้ยวนางสีดาก็ยังเขินอยู่  นางสีดาไม่เคยพบนักเลงที่ เก่งกาจ  จะเข้าไปเกี้ยวนางสีดาก็ยังไม่ค่อยกล้า  พญายักษ์ทศกัณฐ์แต่งกายสวยงาม  ห้อยไหล่ด้วยผ้าสีแดงงามสง่ามาก  ท่วงท่างดงามมุ่งใฝ่ไปหานางสีดา  รีบเดินทางไปหานางสีดาที่อุทยานสวนขวัญ

ท่ารำ

           การรำฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  เป็นการรำเดี่ยวที่อวดฝีมือของผู้แสดงที่มีลีลาสง่างามตามแบบแผนนาฏศิลป์ไทย  และต้องเป็นผู้ที่มีรูปร่างสูงใหญ่สง่างาม  สอดคล้องกับบทบาทที่ได้รับ  

มีกระบวนท่ารำที่งดงาม  มีความแม่นยำในจังหวะและท่ารำ  และมีปฏิภาณไหวพริบดี  มีอารมณ์เจ้าชู้กรุ้มกริ่ม  กรีดกรายก้อร้อก้อติก

โอกาสที่ใช้แสดง

            ฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  ใช้แสดงได้  ๒  โอกาสคือ

      ๑.  เป็นการแสดงประกอบการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์  ตอนทศกัณฐ์ลงสวน

      ๒.  เป็นการแสดงชุดมาตรฐานประเภทรำเดี่ยวที่มีท่วงท่าลีลาที่เป็นแบบแผนนาฏศิลป์ไทย

      ๓.  ขั้นสรุปและทบทวน

      ๔.  ขั้นวัดผล

                        ให้ผู้เรียนทำแบบฝึกหัดเกี่ยวกับความเป็นมา  ลักษณะและรูปแบบการแสดง  การแต่งกาย  เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  แล้วร้องและรำเพลงเพลงฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน  

ท่ารำดังนี้

รําฉุยฉายทศกัณฐ์ลงสวน เป็นการที่นำมาจากการแสดงโขนละคร

 เรื่อง รามเกียรติ์ ตอนที่ทศกัณเกี้ยวพาราศรีนางศรีดา